Wierzbna

Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP

Kościół w Wierzbnej wybudowany został w latach 1230-1250. Pierwsza wzmianka pisemna o nim pochodzi z 1283 roku. Budowla wzniesiona została zapewne z fundacji możnego śląskiego rodu Wierzbnów, który posiadał patronat nad świątynią. Pierwotnie był to orientowany kościół romański, który prawdopodobnie posiadał wezwanie maryjne. W 1347 roku biskup Henryk z Wierzbna przekazał patronat nad kościołem cystersom z Kamieńca Ząbkowickiego. Następnie w 1585 roku wykupili go wraz z całym lennem cystersi z Krzeszowa. W międzyczasie przeszedł on w 2 połowie XV wieku gruntowną restaurację i otrzymał nowy wystrój w stylu gotyckim. Do największego rozkwitu wierzbnieńskiej świątyni przyczynili się jednak późniejsi krzeszowscy opaci: Bernhard Rosa, który utworzył tu w 1683 roku przeorat oraz opat Innozenz Fritsch, który rozbudował powstałe około 1696 roku skrzydło klasztorne w nowy barokowy kościół. Świątynia romańska została zachowana w całości, stając się niejako fasadą nowego kościoła (pełni ona m. in. funkcję kruchty oraz bocznych kaplic). Wzniesiona została z regularnych ciosów piaskowca z późniejszą murowaną i tynkowaną nawą, stanowiącą pierwotnie część budynku klasztornego. Dwie masywne wieże zwieńczone są późniejszymi, barokowymi hełmami. Nawa pierwotna z prezbiterium przykryte są dwuspadowymi dachami ceramicznymi. Budowniczym barokowego kościoła był Christoph Köhler. Nowy kościół został konsekrowany w 1730 roku. Jest to budowla murowana, tynkowana o zwartej bryle na planie prostokąta. W części kościelnej jednokondygnacyjna z regularnym układem ujednoliconych, zamkniętych odcinkowo otworów okiennych. W części klasztornej dwukondygnacyjna, ze zróżnicowanymi otworami. Część klasztorną – obecną część korpusu kościoła przykrywa czterospadowy dach ceramiczny. W murach zewnętrznych romańskiej świątyni zachowały się dwie renesansowe płyty nagrobne, poświęcone zmarłemu w 1571 roku Leonardowi, synowi rycerza Hansa Dietricha von Rohn z Bagieńca oraz żonie rycerza Kaspra von Schindel, Helenie z domu Mubrigen i ich dziecku. Wewnątrz natomiast (kaplica Grobu Pańskiego) znajduje się barokowe epitafium, upamiętniające zmarłego w 1713 roku Joachima Friedricha von Zedlitz. W dawnym prezbiterium i apsydzie widoczne są fragmenty późnoromańskiej polichromii z 2 połowy XIII wieku oraz późnogotyckich malowideł z 1 połowy XVI wieku z przedstawieniami Ewangelistów oraz Ojców Kościoła. Wnętrze nowszego kościoła wypełnia w większości barokowe wyposażenie, które trafiło tu w 1728 roku z dawnego kościoła opackiego w Krzeszowie. Jest to ołtarz główny z obrazem autorstwa Michaela Leopolda Willmanna i rzeźbami Georga Schröttera, które pochodzą z dawnego ołtarza głównego krzeszowskiej świątyni. Są to także dwa ołtarze boczne: Św. Rodziny i Św. Józefa, które zostały wykonane przez Schröttera. Do barokowego wyposażenia należy również ambona oraz chrzcielnica. Inne ciekawe elementy wyposażenia to barokowe obrazy ilustrujące Drogę Krzyżową oraz znajdujące się w prezbiterium przedstawienia czterech ewangelistów. Dekorację freskową sklepienia, obecnie przemalowaną, wykonał w 1735 roku Franz Heigel. W latach 1962-1969 kościół został gruntownie wyremontowany. Usunięto wówczas w budowli romańskiej XVIII-wieczną ścianę przedzielającą nawę, a także odkryto gotycką polichromię w prezbiterium. Teren przykościelny otoczony jest XVI-XIX-wiecznym murem o zmiennej wysokości, wzmocnionym niskimi zewnętrznymi przyporami z ostrołukową bramą od strony południowej. Drogę do dawnego ogrodu klasztornego (ob. do plebanii) od strony północnej zamyka murowana, bogata w detal (zwieńczenie w formie Oka Opatrzności, flankowane przez ozdobne wazony), neobarokowa brama z końca XIX wieku

• Tekst pochodzi z portalu Żarowska Izba Historyczna.

Opis w opracowaniu Hansa Lutscha

• Grabsteine mit den Flachbildern der Verstorbenen
  1) für ein Söhnlein Jesaias Herrn Ditrichs von Rohn auf Teichenau † 1571.
  2) für Helena geborene Mulbrigen, Hausfrau Herrn Caspars von Schindel mit ihrem kleinen Kinde † um 1600.

Wyciąg z inwentaryzacji hrabiego Hoverdena

• 1571. Rohn, Jesahia v. (Teichenau).
• 1713. Zedlitz, Joach. Frdr. v., Landes-Eltester (Johns¬dorf etc.).
• 1743. Sommerfeld, E. J. Kun. v., geb. v. Kohlhauss, und Kinder.
• 1799. Le Bauld de Nans, C, R. Theod., Kind.

Epitafium Joachima Friedricha von Zedlitz

Wewnątrz kościoła w kaplicy Grobu Pańskiego barokowe epitafium, upamiętniające zmarłego w 1713 roku Joachima Friedricha von Zedlitz

Płyta nagrobna Jesahia von Rohn

Na zewnętrznej ścianie kościoła płyta nagrobna poświęcona zmarłemu w dniu św. Laurentego 1571 roku Jesahia von Rohn, synowi rycerza Dietricha von Rohn z Bagieńca

IM 1571 IAR AM TAGE LAVRENTI IST IM GOT VORSCHIDEN IECAHAI ZEBAHAII ROHN DES EDLEN EHRENVESTEN VND WOLBENAMTEN DITRICHS VON ROHN AVF TEICHAV SOHN ALHIE BEGRABEN DEM GOT IN EWIG SEIT GENADE

Płyta nagrobna Heleny von Schindel

Na zewnętrznej ścianie kościoła płyta nagrobna poświęcona żonie rycerza Kaspra von Schindel, Helenie z domu von Hubrig, która zmarła w wieku 28 lat i ich dziecku, które zmarło mając zaledwie 6 tygodni.